In 2030 willen we in Nederland onze CO2-uitstoot met de helft hebben verminderd ten opzichte van 1990. De helft van onze energiebehoefte bestaat uit een warmtevraag. Dit betekent dat in 2030 in totaal 1,5 miljoen bestaande woningen met duurzame energie moeten worden verwarmd. Aardwarmte kan je inzetten om bestaande warmtenetten te verduurzamen of als bron voor nieuwe warmtenetten.

Welke afwegingen horen bij de oriëntatie op aardwarmte en warmtenetten? Een handige checklist maakt duidelijk waar je als beleidsmaker allemaal mee te maken krijgt van concept tot uitvoering.

Checklist Voor- en nadelen aardwarmte

Aardwarmte (ook bekend als geothermie) wordt gewonnen uit de diepe ondergrond en heeft daardoor te maken met de Mijnbouwwet en de bijbehorende vergunningen. Geothermieprojecten hebben ook te maken met de Omgevingswet.

Overheden hebben een rol in de 3 stappen van de vergunningenprocedure:

Kiezen voor aardwarmte

Gemeenten gaan niet over één nacht ijs bij de keuze voor warmte-oplossingen. Vooraf is onderzoek nodig en overlegt de gemeente met inwoners, ondernemers en andere stakeholders. Daarbij moet onder andere duidelijk worden of de voorkeur uitgaat naar collectieve warmte oplossingen (een warmtenet) of individuele oplossingen (elk huis of gebouw wekt zelf stroom of warmte op).

Aardwarmte is een betaalbare vorm van duurzame energie en kan een belangrijke bijdrage leveren aan de energietransitie. De beschikbaarheid van aardwarmte, de omvang van de warmtevraag en de mogelijkheden voor een warmtenet verschillen per regio. Naast aardwarmte is een ander duurzaam alternatief voor warmte, restwarmte van (duurzame) industrie of uit de afvalverbranding. Deze warmte heeft net als aardwarmte veelal een hoge of middelhoge temperatuur. Andere mogelijkheden zijn energie (elektriciteit en warmte) uit biomassa of energie uit wind en zon.

Bevorderen collectieve warmte oplossingen

Om aardwarmte te kunnen gebruiken is een warmtenet nodig. Met de Wet collectieve warmte (Wcw) staat de groei en verduurzaming van deze collectieve warmtesystemen centraal. De wet-  die op 1 juli 2024 in werking zou moeten treden- moet stimuleren dat in de komende jaren zo’n 2,6 miljoen extra aansluitingen worden verwezenlijkt als alternatief voor gas (bron: EZK).  Volgens de Wet Collectieve Warmtevoorziening mogen gemeenten warmtekavels toewijzen aan warmtebedrijven die hiervoor een collectief (gemeenschappelijk) warmtenet kunnen ontwikkelen, dat aardwarmte als warmtebron heeft.

Ondersteuning van deskundigen

Warmteprojecten, en in het bijzonder aardwarmte-ontwikkeling, vragen veel kennis en tijd. Stakeholders, waaronder gemeenten, kunnen zich laten assisteren door organisaties die hier al veel ervaring mee hebben. De ‘Handreiking geothermie’ van het Expertise Centrum Warmte (ECW) helpt gemeenten bij het kiezen van de juiste rol die zij kunnen aannemen bij een geothermieproject.

Overheden kunnen zich bij Geothermie Nederland aansluiten als ‘kennispartner’. Zo kan men uit de eerste hand kennis en praktijkervaring opdoen en meepraten over de uitdagingen waar de sector voor staat. Lees meer op geothermie.nl.

3. Welke stappen neemt een aardwarmteproject?

Illustratie: projectfases

 

De activiteiten in een aardwarmteproject kennen verschillende fases:
initiatief nemen, verkennen, aanleggen, winnen en afsluiten. In elke fase zijn er verschillende partijen betrokken die samenwerken.
Van idee tot start van aardwarmtewinning gaan enkele jaren voorbij. Dit heeft te maken met de omvangrijke voorbereiding van het project en de wettelijke procedures.

Lees meer

7. Welke aardwarmteprojecten zijn er?                                              

In Nederland zijn tot nu toe 26 aardwarmte-installaties. Er zijn diverse projecten in voorbereiding waarbij woonwijken met aardwarmte (ook bekend als geothermie) verwarmd gaan worden. In het Zuid-Hollandse Pijnacker worden de eerste woningen verwarmd met aardwarmte. Het doublet van tuinder Ammerlaan verwarmt 24 kassen, meerdere bedrijfsgebouwen, een middelbare school, een zwembad en bijna 600 woningen.

Bekijk alle winningslocaties

8. Welke wetten en regels zijn geldend voor aardwarmte?

Veilig, verantwoord en efficiënt warmte winnen uit de ondergrond is essentieel. Het gehele proces van een initiatief tot winning en zelfs ontmanteling van een installatie is daarom ingebed in wet- en regelgeving. De mijnbouwwet en omgevingswet zijn daarvan de belangrijkste. Om aan de slag te kunnen, heeft de aardwarmte-operator een aantal vergunningen nodig van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Staatstoezicht op de Mijnen ziet toe op de handhaving van een belangrijk deel van de wet- en regelgeving.

Lees meer
Nieuws

Almere onderzoekt aardwarmte voor duurzame energie

De gemeente Almere, HVC en Vattenfall gaan de komende jaren onderzoeken of de grond onder Almere geschikt is om aardwarmte naar boven te halen. De […]

Bekijk nieuws
Nieuws

Vattenfall zet in op aardwarmte

Vattenfall laat in een recent artikel weten dat aardwarmte een heel belangrijke bron is in de warmtebronnenstrategie van Vattenfall. “Lelystad is onze meest vooruitgeschoven post […]

Bekijk nieuws
Nieuws

Vervolg SCAN-programma moet geologische onzekerheid verder reduceren

Het onderzoeksprogramma SCAN brengt sinds 2019 de ondergrond in kaart met behulp van seismisch onderzoek en onderzoeksboringen. Voor gebieden met een geconcentreerde warmtevraag en een […]

Bekijk nieuws
Nieuws

Onderzoek naar aardwarmtenet voor Bollenstreek

De gemeenten Hillegom, Lisse, Noordwijk en Teylingen, de woningcorporaties Stek en Padua, en Aardwarmte Rijnland tekenden op 1 juli 2024 een intentieovereenkomst om samen de […]

Bekijk nieuws
Verhaal

Veel interesse voor aardwarmteprojecten tijdens de Open Energiedag

Hoe werkt aardwarmte, hoe warm is het opgepompte water en welke techniek is daarvoor nodig? Het zijn enkele vragen van de meer dan 200 bezoekers […]

Bekijk verhaal
Verhaal

Aardwarmtebron op campus TU Delft

Bij Geothermie Delft wordt een aardwarmtebron ontwikkeld voor het verwarmen van de TU Delft-campus en voor het verwarmen van woonwijken in Delft. Tegelijkertijd is het […]

Bekijk verhaal
Bekijk meer verhalen