Een aardwarmteproject kent verschillende fases: initiatief nemen, verkennen, aanleggen, winnen en afsluiten. In elkefase zijn er verschillende partijen betrokken die samenwerken. Van idee tot de start van de aardwarmtewinning gaan enkele jaren voorbij. Dit heeft te maken met de omvangrijke voorbereiding van het project en de wettelijke procedures. Hier vind je een overzicht van wat er allemaal bij komt kijken.
De ontwikkeling van een aardwarmteproject
Het aardwarmteproject is een meerjarig traject dat begint bij initiatief nemen. Daarbij komt aardwarmte in beeld als optie om de warmtevoorziening te verduurzamen. Vervolgens gaan de betrokken partijen de mogelijkheden verkennen. Is aardwarmte een mogelijkheid in het gewenste gebied? Zodra dit het geval blijkt kan de voorbereiding beginnen. Daar hoort zowel het aanvragen van vergunningen bij als het indienen van plannen. Als het onderzoek succesvol is en de voorbereiding rond is kan gestart worden met het realiseren van winningslocatie. Is de installatie af dan begint het winnen. De winning eindigt met het (af)sluiten van de locatie.
Het Expertise Centrum Warmte publiceerde op 14 april 2023 een ‘handreiking geothermie’ speciaal voor gemeenten. De nieuwe handreiking helpt gemeenten bij het kiezen van de juiste rol die zij kunnen aannemen bij een geothermieproject.
Gedurende dit hele proces wordt er belang gehecht aan omwonenden goed informeren, veiligheid waarborgen en in een vroeg stadium deskundigen erbij betrekken.
Veilig en verantwoord werken
Risicobeperking en veiligheid staat bij de start, voorbereiding, realisatie, productie en afsluiting van aardwarmte-installatie voorop. De aardwarmte-ontwikkelaars/operators dragen zorg voor een veilige en verantwoorde uitvoering volgens de geldende wetten en regels.
Daarnaast zorgen aardwarmte-ontwikkelaars/operators voor verdere optimalisering van veiligheid door standaarden te ontwikkelen voor onder andere veiligheidsprocedures, het ontwerp van aardwarmteputten en andere technologische innovaties.
Veilig en een verantwoord aardwarmte winnen zijn van groot belang, net als transparante communicatie over de risico’s. Daarom voeren aardwarmte-ontwikkelaars vooraf risicoanalyses uit en treffen uitgebreide veiligheidsmaatregelen. SodM (Staatstoezicht op de Mijnen) ziet toe op het naleven van veiligheidsprocedures. Lees meer over toezicht en veiligheid
Ondersteuning van deskundigen
Warmteprojecten, en in het bijzonder aardwarmte-ontwikkeling, vragen veel kennis en tijd. Stakeholders, waaronder gemeenten, kunnen zich laten assisteren door organisaties die hier al veel ervaring mee hebben. De‘handreiking geothermie’ van het Expertise Centrum Warmte helpt gemeenten bij het kiezen van de juiste rol die zij kunnen aannemen bij een geothermieproject.
Bedrijven en instellingen die in de geothermie werkzaam zijn, zijn aangesloten bij de brancheorganisatie Geothermie Nederland. Overheden kunnen zich bij Geothermie Nederland aansluiten als ‘kennispartner’. Zo kan men uit de eerste hand kennis en praktijkervaring opdoen en meepraten over de uitdagingen waar de sector voor staat. Lees meer op geothermie.nl.
Geothermie is een flinke kanshebber als een duurzame bron voor warmtenetten. De afgelopen jaren zijn al grote delen van Nederland onderzocht op hun potentie (www.scanaardwarmte.nl). […]
Het Expertise Centrum Warmte publiceerde op 14 april 2023 een ‘handreiking geothermie’ speciaal voor gemeenten. De nieuwe handreiking helpt gemeenten bij het kiezen van de […]
De gemeente heeft een belangrijke rol in het informeren en betrekken van omwonenden in alle fases van het traject. Ontwikkelaars hebben zich verplicht om omwonenden te betrekken bij het aardwarmteproject. Zie ook: gedragscode omgevingsbetrokkenheid.
Daarnaast hebben omwonenden de mogelijkheid tot inspraak over het bovengrondse gedeelte van een aardwarmte-installatie. Lees meer in aardwarmte in de buurt.
Communicatie met belanghebbenden – en in het bijzonder omwonenden – is in alle fases van een aardwarmteproject noodzakelijk. Doordat aardwarmte meer in beeld is als warmtebron voor woonwijken, komen ook (toekomstige) winningslocaties dichterbij de woonomgeving. Omwonenden zijn ook vaak gebruikers van warmte.
Fasering van een aardwarmte project
Illustratie: projectfases
1. Initiatief nemen
Aardwarmte komt als optie in beeld
Een duurzame energievoorziening vraagt om duurzame energiebronnen. In elke situatie en elk gebied kunnen dit andere bronnen zijn. Soms is restwarmte een goede keuze. In andere situaties vormt aquathermie met wind of zonne-energie de gewenste “energiemix”. Aardwarmte kan een duurzame warmtebron zijn voor de gebouwde omgeving. Om zeker te weten of aardwarmte mogelijk is, is eerst grondig onderzoek nodig. Vaak is het een aardwarmte-ontwikkelaar die in een bepaald gebied de kansen voor aardwarmte wil onderzoeken. Daarnaast kan een energiebedrijf of een gemeente een initiatief starten vanuit de wens om de energiebronnen te verduurzamen. Het is ook mogelijk dat energiecoöperaties, ondernemers of bewoners (groepen) het voortouw nemen.
Het vertrekpunt van een aardwarmteproject is de vraag: is het mogelijk op de gewenste locatie? Belangrijke informatie hiervoor zijn de beschikbare data over de ondergrond of een seismisch onderzoek dat de ondergrond in beeld brengt. Deze informatie maakt duidelijk of een aardwarmte-installatie op een specifieke locatie haalbaar is. Van een aantal gebieden zijn nog geen gegevens, terwijl deze wél kansen bieden voor aardwarmte. Voorbeelden hiervan zijn Haarlem en Amsterdam. In die gebieden kan er door middel van seismisch onderzoek in kaart worden gebracht waar de ondergrond geschikt is. Is er meer zekerheid over de locatie, warmte afnemers, de aanwezigheid van aardwarmte, financiering en een warmtenet? Dan kan de ontwikkelaar de benodigde vergunningen aanvragen.
Afbeelding: de stippellijnen geven aan wat het zichtbare ruimtebeslag is van een gemiddelde aardwarmte-installatie
3. Aanleggen
De aanleg van een aardwarmte-installatie
De aardwarmte-installatie wordt geplaatst op een omheind terrein van 30 bij 30 m. Hierop komt een gebouw van zo’n 20 bij 20 m voor de installaties zoals pompen en filters, ruimten voor opslag en een kantoor. Om het aangewezen terrein wordt een hek geplaatst en wordt het bouwterrein ingericht. De voorbereiding van het werkterrein, de aanleg van de boortoren en hulp-installaties kunnen overlast geven voor omwonenden. De gemeente heeft een belangrijke rol in het informeren en betrekken van omwonenden. Na de aanleg en het boren vindt de eerste test plaats: wordt er ook warm water gevonden in de ondergrond? De operator moet de productieput testen om vast te stellen of er voldoende warmte is te winnen.
Als het aardwarmtebedrijf na de aanleg van de installatie en het testen de aardwarmte wil gaan winnen, dan vraagt het een winningsvergunning aan. Daarnaast moet het aardwarmtebedrijf een werkplan en een winningsplan indienen. Is dit goedgekeurd, dan kan de winning officieel van start.
Na 30 tot 40 jaar jaar zal de aardwarmtewinning worden afgebouwd en stopgezet. Er kunnen verschillende redenen zijn. Mogelijk is de temperatuur in de ondergrond gedaald of kan de kwaliteit van de installatie, bijvoorbeeld door corrosie of nieuwe technologische normen aan vervanging toe zijn.
Om te kunnen bepalen of aardwarmte een goede optie is, kunnen gemeenten een checklist doorlopen om de potentie van aardwarmte te verkennen. De uitkomsten geven inzicht in de kansen én risico’s van aardwarmte als bron voor duurzame verwarming.
